Askerde Nöbet Sistemi Nasıl İşler? (TSK Nöbet Yönergesi)

Askerlik denildiğinde akla ilk gelen görevlerden biri şüphesiz nöbettir. Disiplin, dikkat ve sorumluluğun en üst seviyede yaşandığı nöbet hizmetleri, kışlanın ve ülkenin güvenliğinin temelini oluşturur. Peki, askerde nöbet sistemi tam olarak nasıl işler, kimler nöbet tutar, kimler bu görevden muaftır ve çalışma saatleri nasıl düzenlenir? Askerliğe hazırlanan veya bu kutsal görevi icra eden herkesin bilmesi gereken bu detayları, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) resmi yönetmelikleri ışığında sizler için derledik.

TSK Nöbet Yönetmeliği’nin Temel Esasları Nelerdir?

TSK nöbet yönergesi olarak da bilinen esaslar, aslında TSK İç Hizmet Kanunu ve Yönetmeliği içerisinde detaylı bir şekilde tanımlanmıştır. Nöbetin resmi tanımı şu şekildedir: “Askerlikteki müşterek hizmetlerin yapılmasını ve devamını sağlamak maksadı ile bu hizmetlerin belli bir sıra ve süre ile subay, askeri memur, astsubay, askeri öğrenci, erbaş ve erler ile Silahlı Kuvvetler Teşkilatı içinde vazifeli olan bilûmum sivil şahıslar tarafından yapılmasıdır”.

Bu tanım, nöbetin temel çerçevesini çizer. Sistemin işleyişine dair temel esaslar ise şunlardır:

• Nöbet hizmeti, kıtalarda komutanın belirleyeceği zamanda başlar ve 24 saati geçemez. Karargâh ve kurumlarda ise nöbetler genellikle sabah saat 09:00’dan ertesi gün saat 09:00’a kadar sürer.
• Nöbet yerindeki gözcü veya karakol askerleri (sentriler), genel olarak iki saatte bir değiştirilir. Ancak iklim ve hizmet koşullarına bağlı olarak bu süre komutan tarafından 4 saate kadar uzatılabilir veya daha kısa tutulabilir.
• Nöbet talimatına aykırı hareket etmek ciddi bir disiplin suçudur. Nöbet yerini terk etmek veya nöbet talimatına başka surette aykırı hareket etmek, hizmette bir aksama veya maddi zarar doğmamış olsa bile disiplin cezası gerektirir.

TSK İç Hizmet Yönetmeliği 382. Madde Nedir?

TSK İç Hizmet Yönetmeliği 382. madde, nöbet hizmetine kimlerin dahil edileceğini ve kimlerin bu hizmetten muaf tutulacağını belirleyen en önemli düzenlemedir. Bu maddeye göre, kışla ve karargahlarda bulunan subay, astsubay, uzman jandarma, askeri öğrenci, erbaş ve erler ile görevli sivil personel nöbet tutmakla yükümlüdür.

Ancak aynı madde, belirli rütbe ve durumlardaki personeli nöbet hizmetinden muaf tutar. Nöbet hizmetine dahil edilmeyen personel şunlardır:

• Albaylar.
• Alay komutan yardımcısı gibi belirli komutan yardımcıları ve kurum amir yardımcıları.
• Kurmay Başkanları, askeri hâkimler, disiplin subayları ve belirli emir subay/astsubayları.
• Aldığı görevin özelliği sebebiyle komutanlık tarafından nöbet hizmetinden affedilenler.
• Hamileliği tespit edilen ve doğumdan sonraki iki yıl süre içinde olan bayan personel (uzman tabip raporuyla).
• Belirli hizmet yılını doldurmuş kıdemli başçavuşlar ve diğer astsubaylar ile uzman personel.
• Engellilik raporu bulunan eşi, bakmakla yükümlü olduğu çocuğu, anne/babası veya vasisi olduğu kardeşi bulunan personel (gemiler hariç).
• Harp ve vazife malulü aylığı bağlanmış olanlar.

Askerde Çavuşlar ve Şoförler Nöbet Tutar mı?

Askerliğe yeni başlayanların en çok sorduğu sorulardan biri de belirli görevlerdeki personelin nöbet durumudur.

Askerde çavuş nöbet tutar mı? Evet, tutar. Yönetmelik, “erbaş”ların nöbet hizmetine dahil olduğunu açıkça belirtir. Çavuş rütbesi “erbaş” sınıfına dahil olduğu için, çavuşlar da nöbet hizmetini yerine getirirler. Hatta kışla hizmetlerinde “bölük nöbetçi çavuşluğu” gibi özel ve daha fazla sorumluluk gerektiren nöbet görevleri de yine çavuşlar tarafından yürütülür.

Askerde şoför nöbet tutar mı? Bu sorunun cevabı, şoförün görev tanımına ve komutanının kararına bağlıdır. TSK İç Hizmet Yönetmeliği Madde 382’de şoförler için doğrudan bir muafiyet yoktur. Ancak aynı maddede, “Aldığı görevin özelliği sebebiyle nöbet hizmetinden affedilenler” şeklinde bir istisna belirtilmiştir.

Bu maddeye istinaden, bir komutanın 24 saat esasına göre görev yapması muhtemel olan makam şoförünü veya kritik bir sevkiyat görevindeki bir personeli, görevinin aksamaması için nöbetten muaf tutma yetkisi vardır. Fakat bu bir istisnadır.

Bir birlikte görevli olan ve özel bir durumu bulunmayan her şoför, diğer erler gibi nöbet hizmetine katılır. Nöbet görevinin yanı sıra araç bakım ve kullanımı da önemli olduğundan, her koşula uygun, sağlam bir askeri bot her askerin temel ihtiyacıdır.

TSK Çalışma Saatleri Yönergesi Hakkında Bilgiler

TSK çalışma saatleri yönergesi olarak bilinen düzenlemeler de yine İç Hizmet Yönetmeliği’nde yer almaktadır. Kışlalardaki çalışma düzeni, sivil hayattaki mesai kavramından oldukça farklıdır:

Kıt’alarda (Muharip ve Eğitim Birlikleri) Genel mesai ve hizmet zamanı “kalk borusu” ile başlar ve “gece yoklamasından sonra” biter. Bu, aslında günün tamamını kapsayan, sürekli bir hizmet durumunu ifade eder.

Karargâh ve Kurumlarda günlük görev süresi en az 6 saattir. Bu sürenin hangi saatler arasında olacağı, mevsim ve iklim şartlarına göre garnizon komutanları veya kurum amirleri tarafından düzenlenir.

Nöbet hizmeti, bu günlük mesai saatlerinin dışında, 24 saatlik kesintisiz bir görevdir. Nöbeti biten personel, dinlenmesi için istirahat hakkına sahiptir. Örneğin, nöbeti Pazar gününe rastlayan bir subay veya astsubay, nöbetini devrettikten sonra Salı günü mesai başlangıcına kadar istirahat eder.

Bu düzenleme, personelin dinlenerek bir sonraki görevine hazırlanmasını amaçlar. Nöbetler arası dinlenme zamanında koğuşta kitap okumak için bir okuma lambası kullanmak, gözlerinizi yormadan vakit geçirmenizi sağlar.